نکاتی‎ ‎درباره‎ ‎طبع‎ ‎شناسی

مزاج طب سنتی : در‎ ‎نگاه‎ ‎حکیمان‎ ‎بزرگ‎ ‎مکتب‎ ‎طب‎ ‎ایرانی، م‎هم‎ ‎تندرستی. و‎ ‎هم‎ ‎بیماری‎ ‎با‎ ‎نشانه‎ ‎های‎ ‎بدنی‎ ‎و‎ ‎روانی‎ ‎گوناگونی‎ ‎شناخته‎ ‎می‎ ‎شود.

اطبای‎ ‎گرانقدر‎ ‎ایرانی،‎ ‎برای‎ ‎تشخیص‎ طبع‎ ‎مادرزادی‎ ‎هر‎ ‎فرد(یا‎ ‎همان‎ ‎طبع). شاخصهای‎ ‎دهگانه ‏ای‎ ‎را‎ ‎بررسی‎ ‎میکردند. که‎ ‎هریک‎ ‎از‎ ‎انها‎ ‎چندین‎ ‎حالت‎ ‎و‎ ‎صفت‎ ‎را‎ ‎دربرمی‎ ‎گرفت. ‎این‎ ‎شاخصها،‎ ‎اموری‎ ‎پرشمار‎ ‎از‎ ‎جمله‎ ‎حالات‎ ‎پوست‎ ‎و‎ ‎مو. ‎ویژگیهای‎ ‎ساختار‎ ‎تشریحی‎ ‎و‎ ‎عملکردهای‎ ‎اعضا‎ ‎و‎ ‎اندامهای‎ ‎بدن. ‎چگونگی‎ ‎واکنشهای‎ ‎عضوی‎ ‎و‎ ‎بدنی‎ ‎به‎ ‎محرکهای‎ ‎محیطی،‎ ‎و‎ ‎خلقیات‎ ‎و‎ ‎حالات‎ ‎رفتاری‎ ‎را‎ ‎دربرمی‎ ‎گرفت.

هریک‎ ‎از‎ ‎این‎ ‎نشانه‎ ‎ها‎ ‎در‎ ‎افراد‎ ‎با‎ ‎طبعهای‎ ‎مختلف،‎ ‎متفاوت‎ ‎است‎.

‎ مثلا‎ ‎فردی‎ ‎که‎ ‎فربه‎ ‎است‎ ‎و‎ ‎پوست‎ ‎سفید‎ ‎و‎ ‎موهای‎ ‎کم‎ ‎پشت‎ ‎نازک‎ ‎لّخت‎ ‎دارد. و‎ ‎زود‎ ‎دچار‎ ‎سرما‎ ‎می‎ ‎شود‎ ‎و‎ ‎حرکاتش‎ ‎کند‎ ‎است‎. و‎ ‎نیاز‎ ‎به‎ ‎خواب‎ ‎طولانی‎ ‎دارد‎ ‎و‎ ‎بوی‎ ‎ادرار‎ ‎و‎ ‎عرق‎ ‎وی‎ ‎کم‎ ‎است. و‎ ‎حواس‎ ‎ظاهری‎ ‎وی‎ ‎بسرعت‎ ‎تحریک‎ ‎نمی‎ ‎شود. و‎ ‎محسوسات‎ ‎مشابه(مثلا‎ ‎بوهای‎ ‎مشابه)‏‎ ‎را‎ ‎بدقت‎ ‎افتراق‎ ‎نمی‎ ‎دهد. ‎و‎ ‎میل‎ ‎جنسی‎ ‎متوسط‎ ‎مایل‎ ‎به‎ ‎کم‎ ‎دارد. ‎و‎ ‎دیرخشم‎ ‎و‎ ‎محافظه‎ ‎کار‎ ‎و‎ ‎کم‎ ‎ثبات‎ ‎است. احتمالا‎ ‎دارای‎ ‎طبع‎ ‎سرد‎ ‎و‎ ‎تر‎ ‎خواهد‎ ‎بود. ‎ولی‎ ‎همین‎ ‎فرد‎ ‎می‎ ‎تواند‎ ‎دچار‎ ‎طبعی‎ ‎عارضی. یا‎ ‎سوءمزاجی‎ ‎متفاوت‎ ‎از‎ ‎طبع‎ ‎اصلی‎ ‎خود‎ ‎شود‎ ‎بدون‎ ‎آنکه‎ ‎همه‎ ‎علایم‎ ‎تغییر‎ ‎کند.

این‎ ‎امر‎ ‎یعنی‎ ‎فرق‎ ‎گذاشتن‎ ‎و‎ ‎تشخیص‎ ‎میان‎ طبع‎ ‎مادرزادی‎ ‎با‎ ‎طبع‎ ‎عارضی‎ ‎با‎ ‎طبع‎ ‎مرضی. و‎ ‎انواع‎ ‎و‎ ‎اقسام‎ ‎هریک‎ ‎از‎ ‎آنها‎ ‎چیزی‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎نیازمند‎ ‎چهار‎ ‎موهبت‎ ‎و‎ ‎توفیق‎ ‎است‎. دانش‎ ‎روشن‎ ‎حاصل‎ ‎از‎ ‎مطالعه‎ ‎دقیق‎ ‎متون‎ ‎اصلی،‎ ‎هوشمندی‎ ‎و‎ ‎فراست. جوهر‎ ‎و‎ ‎قوه‎ ‎ذاتی‎ ‎در‎ ‎تشخیص‎ ‎طبی،‎ ‎و‎ ‎تجربه‎ ‎بالینی‎ ‎در‎ ‎کنار‎ ‎استادی‎ ‎خبیر‎.

نکته‎ ‎مهم‎ ‎این‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎تشخیص‎ ‎طبع‎ ‎فقط‎ ‎با‎ ‎بررسی‎ ‎چند‎ ‎نشانه‎ ‎مقدور‎ ‎نیست. ‎و‎ ‎باید‎ ‎نشانه های‎ ‎جامع‎ ‎توسط‎ ‎طبیب‎ ‎ارزیابی‎ ‎و‎ ‎تفسیر‎ ‎شود. نرم‎ ‎افزارهای‎ ‎تشخیص‎ ‎طبع‎ ‎اعتبار‎ ‎علمی‎ ‎ندارند‎ ‎و‎ ‎در‎ ‎نزد‎ ‎متخصصان‎ ‎طب‎ ‎سنتی،‎ ‎ناکارآمد‎ ‎محسوب‎ ‎می‎ ‎شوند.

همچنین‎ ‎بسیاری‎ ‎از‎ ‎افراد‎ ‎ظاهرا‎ ‎سالم،‎ ‎نشانه های‎ ‎متضادی‎ ‎دارند. که‎ ‎تحلیل‎ ‎و‎ ‎تفسیر‎ ‎این‎ ‎تضاد‎ ‎نشانه ها‎ ‎برعهده‎ ‎پزشک‎ ‎آگاه‎ ‎متخصص‎ ‎در‎ ‎طب‎ ‎سنتی‎ ‎است. در‎ ‎اینجا‎ ‎مداخله‎ ‎افراد‎ ‎ناآگاه‎ ‎در‎ ‎تشخیص‎ ‎و‎ ‎درمان‎ ‎به‎ ‎زیانها‎ ‎و‎ ‎خطرات‎ ‎بسیاری‎ ‎منجر‎ ‎می‎ ‎شود. که‎ ‎هر‎ ‎روز‎ ‎در‎ ‎درمانگاه‎ ‎های‎ ‎دانشگاهی‎ ‎طب‎ ‎سنتی،‎ ‎شاهد‎ ‎عوارض‎ ‎ندانم‎ ‎کاری‎ ‎و‎ ‎مداخلات‎ ‎غیرمسئولانه‎ ‎طبیب‎ ‎نماهای‎ ‎گوناگون‎ ‎هستیم.

نکته‎ ‎مهم‎ ‎دیگر‎ ‎این‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎در‎ ‎سالهای‎ ‎اخیر،‎ ‎اصطلاحاتی‎ ‎مانند‎ ‎دموی‎ ‎و‎ ‎سودایی‎ ‎و‎ ‎بلغمی‎ ‎و‎ ‎صفراوی‎ ‎به‎ ‎غلط‎ ‎بعنوان‎ ‎طبع‎ ‎مرسوم‎ ‎شده‎ ‎اند. در‎ ‎حالی‎ ‎که‎ ‎به‎ ‎بیان‎ ‎حکمای‎ ‎بزرگ‎ ‎طبع‎ ‎تندرستانه‎ ‎طبیعی‎ ‎با‎ ‎این‎ ‎اصطلاحات‎ ‎توصیف‎ ‎نشده‎ ‎است.

مزاج طب سنتی در‎ ‎متون‎ ‎اصلی‎ ‎حکمای‎ ‎بزرگ،‎ ‎‏۸‏‎ ‎طبع‎ ‎واقعی‎ ‎عینی‎ ‎بیان‎ ‎شده‎ ‎که‎ ‎عبارتند. از‎ ‎طبع ‏گرم،طبع‎ ‎سرد،طبع‎ ‎تر،طبع‎ ‎خشک،طبع‎ ‎گرم‎ ‎و‎ ‎تر،طبع‎ ‎سرد‎ ‎و‎ ‎تر،‎ ‎طبع گرم‎ ‎و‎ ‎خشک،‎ ‎وطبع‎ ‎سرد‎ ‎و‎ ‎خشک.

گرمی‎ ‎و‎ ‎سردی‎ ‎در‎ ‎این‎ ‎نامگذاری‎ ‎فقط‎ ‎به‎ ‎گرمی‎ ‎و‎ ‎سردی‎ ‎دمایی‎ ‎بدن‎ ‎اشاره‎ ‎نمی‎ ‎کند. بلکه‎ ‎بسیاری‎ ‎ویژگیهای‎ ‎دیگر‎ ‎مانند‎ ‎استخوانبندی،‎ ‎میزان‎ ‎خواب‎ ‎و‎ ‎بیداری،‎ ‎عملکردهای‎ ‎هضمی‎ ‎و‎ ‎غیره‎ ‎نیز‎ ‎از‎ ‎طریق‎ ‎آن‎ ‎توصیف‎ ‎می‎ ‎شوند.

نکته‎ ‎دیگر‎ ‎این‎ ‎است‎ ‎که‎ ‎تشخیص‎ ‎طبع‎ و مزاج طب سنتی ‎با‎ ‎تکیه‎ ‎به‎ ‎اخلاق‎ ‎و‎ ‎رفتار‎ ‎افراد‎ ‎می‎ ‎تواند‎ ‎بسیار‎ ‎گمراه‎ ‎کننده‎ ‎باشد.‎ ‎

‎طبیبان‎ ‎آگاه‎ ‎همواره‎ ‎در‎ ‎وهله‎ ‎نخست،‎ ‎طبع و مزاج طب سنتی‎ ‎را‎ ‎از‎ ‎طریق‎ ‎نشانه‎ ‎های‎ ‎بدنی‎ ‎تشخیص‎ ‎می‎ ‎دادند. در‎ ‎کنار‎ ‎آن‎ ‎به‎ ‎نشانه‎ ‎های‎ ‎خلقی‎ ‎و‎ ‎شخصیتی‎ ‎نیز‎ ‎توجه‎ ‎می‎ ‎کردند. درحالی‎ ‎که‎ ‎مدعیان‎ ‎کم‎ ‎دان‎ ‎بیش‎ ‎از‎ ‎هر‎ ‎چیز‎ ‎بر‎ ‎روی‎ ‎این‎ ‎ویژگیها‎ ‎تاکید‎ ‎می‎ ‎کنند. و‎ ‎البته‎ ‎اغلب‎ ‎مرز‎ ‎صفات‎ ‎روانی‎ ‎هنجار‎ ‎را‎ ‎با‎ ‎صفات‎ ‎روانی‎ ‎مرضی‎ ‎درک‎ ‎نمی‎ ‎کنند.

بسیاری‎ ‎از‎ ‎آنچه‎ ‎در‎ ‎کلاسها‎ ‎و‎ ‎همایشها‎ ‎و‎ ‎محافل‎ ‎مختلف‎ ‎با‎ ‎عنوان‎ ‎طبع‎ ‎شناسی.‎ ‎از‎ ‎سوی‎ ‎افراد‎ ‎غیرمتخصص‎ ‎ارائه‎ ‎می‎ ‎شود. با‎ ‎آموزه‎ ‎های‎ ‎حکما‎ ‎در‎ ‎طبع‎ ‎شناسی‎ ‎بسیار‎ ‎متفاوت‎ ‎است‎ ‎و‎ ‎قابل‎ ‎اعتماد‎ ‎نیست.

متاسفانه‎ ‎گویندگان‎ ‎این‎ ‎مطالب،‎ ‎بیش‎ ‎از‎ ‎آنکه‎ ‎به‎ ‎نشر‎ ‎اگاهی‎ ‎بپردازند. بدفهمی‎ ‎های‎ ‎خود‎ ‎را‎ ‎به‎ ‎خورد‎ ‎شنوندگان‎ ‎می‎ ‎دهند.

دعا‎ ‎می‎ ‎کنیم‎ ‎که‎ ‎به‎ ‎توفیق‎ ‎حق،‎ ‎به‎ ‎نور‎ ‎فهم،‎ ‎کرامت‎ ‎یابیم‎ ‎و‎ ‎از‎ ‎تاریکی‎ ‎وهم‎ ‎درآییم.

‎● ‎بقلم‎ ‎دکتر‎ ‎مجید‎ ‎انوشیروانی،‎ PhD ‎طب‎ ‎سنتی‎ ‎ایران،‎ ‎استادیار‎ ‎دانشکده‎ ‎طب‎ ‎سنتی‎ ‎و‎ ‎مکمل‎ مشهد

مجموعه تخصصی طب سوزنی تهران امبدینگ طب سنتی ماساژ درمانی - شرق تهران تهرانپارس / غرب تهران سعادت آباد و شهرک غرب

کلینیک سعادت آباد: 22457409-021

کلینیک تهرانپارس: 76704366-021

تلفن همراه کلینیک:  09354466111

تماس از طریق آیکون های زیرین