حجامت در طب‌سنتی ایران کاربرد‌های زیادی داره و‌البته شرایط خاص. اگر تمایل دارید در مورد شرایط حجامت، اثرات، ‏خطرات و کاربردهای علمی اون در طب‌سنتی ایران بدانید این مقاله رو مطالعه کنید. چکیده‌ای از نطرات متخصصین طب‌سنتی ایران در باره حجامت…‏

مقدمه

در مکتب طب‌ایرانی، یکی از مهم‌ترین راه‌ها‌ی نگهداری تندرستی و پیشگیری از بیماری‌ها، به‌کار بستن پاکسازی‌های عضوی و بدنی است. یکی از اقسام پاکسازی‌های عضوی، حجامت است که با وجود رواج در جامعۀ ‏ما، جنبه‌های علمی آن در تالیفات حکما، به اندازۀ کافی شناسانده نشده است.

این نوشتار کوتاه به معرفی برخی آموزه‌های کاربردی ‏حکمای بزرگ دربارۀ حجامت همراه با تیغ زدن می‌پردازد‎.
حجامت از سالیان دراز قبل‌از‌میلاد در سراسر دنیا استفاده می‌شده است. در دین مبین اسلام هم توصیه‌هایی در خصوص ‏اثرات پیشگیرانه و درمانی آن در کلام گهربار معصومین علیهم‌السلام مشاهده می‌شود. از همان زمان برای انجام آن، چه در ‏متون طبی و چه در احادیث و روایات، شرایط و ضوابط لازم بیان شده است.

زمان حجامت

در متون طب‌سنتی‌ایرانی، بهترین زمان حجامت همراه با خونگیری بقصد دفع اخلاط غلیظ و سنگین، روزهای ۱۵، ۱۶و ۱۷ ‏ماه قمری دانسته شده است.‏ این ترجیح زمانی به تاثیر جاذبه ماه بر روی اخلاط بدن از می‌گردد.  چگونگی حرکت و توزیع اخلاط غلیظ و رقیق در سطح و عمق بدن ‏مرتبط دانسته شده است‎.‎
به‌عبارت‌دیگر، در روزهای ۱۵و۱۶و۱۷ هر ماه قمری، اخلاط غلیظ و سنگین در مویرگهای سطح بدن به بیشترین مقدار و ‏نسبت می‌رسند. بهمین علت است که حجامت در این روزها می‌تواند بخشی از اخلاط غلیظ و سنگین را خارج کند و به پاکسازی ‏عضو از این مواد کمک نماید‎.‎
بنا به آموزه‌های طبیبان دانشمند، انجام حجامتِ تر (یعنی حجامت همراه با خونگیری) برای دفع اخلاط غلیظ و سنگین در غیر این ‏روزها سودمند شمرده نشده است. بلکه حتی در پیِ دفع بخشهای رقیقِ اخلاط، غلظت خون ممکن است افزایش یابد که بدنبال آن، ‏احتمال حوادث قلبی- عروقی در افراد مستعد بالا می‌رود‎.‎

در چه مواردی انجام حجامت به تنهایی کافی نیست؟

حجامت برای دفع خون غلیظ در افراد تنومند و چاق پرخون، باندازه کافی موثر دانسته نشده است. همچنین حجامت در اوقات ‏بسیار گرم فصل تابستان، و اوقات بسیار سرد در زمستان توصیه نمی‌شود و در صورت ضرورت طبی، باید در معتدل‌ترین وقت ‏روز، پیش از ظهر انجام گردد. حجامت در هنگام ضعف و خستگی بخصوص در افراد مبتلا به سوءمزاج سرد و خشک بسیار ‏زیان‌آور است‎.‎

دکتر مجید انوشیروانی، دکترای تخصصی طب‌سنتی‌ایران و استاد دانشگاه مشهد.  برای ارتباط با ایشان‎ کلیک کنید…

کاربرد های حجامت

روش‌های درمانی علاوه بر آنکه در متون معتبر طب‌سنتی و روایات مورد تاکید قرار گرفته اند، به استناد بیش از 8 هزار مقاله ‏موجود در پایگاه های مقالات علمی از بوته آزمایش و تحقیقات نیز سربلند بیرون آمده‌اند.

تحقیقات انجام شده پیرامون حجامت، ‏بیانگر اثر مثبت حجامت بر روی بیماری‌ها و علائم گوناگونی مانند زونا،سرفه، کمردرد، زخم، آرتریت، درماتیت، ماستیت، ‏نوریت و… می باشد که به تنهایی یا همراه با داروهای شیمیایی استفاده شده است.

درباره درمان کمردرد با طب سوزنی اینجا بخوانید…

فصول سال و حجامت

بهترین زمان برای انجام حجامت، بستگی به هدف انجام دارد. اگر حجامت به منظور درمان انجام می شود طبق نظر پزشک می‌تواند در هر فصلی انجام شود. ولی اگر هدف از انجام حجامت پیشگیری از بیماری باشد، بهترین زمان فصل بهار و بعد پاییز ‏است‎.‎
در فصل زمستان در اثر شرایط حاکم بر طبیعت، انباشت مواد زائد در بدن ایجاد می‌شود. در فصل بهار همانگونه که حرکت و ‏جنبش و رویش در کل عالم کبیر مشاهده می‌شود، در عالم صغیر (بدن انسان) نیز غلیان و حرکت مواد دیده می‌شود که در ‏صورت نیاز باید از بدن خارج شوند.

فلذا در صورتی که فرد منعی برای انجام حجامت نداشته باشد، می‌تواند جهت پیشگیری از ‏بیماری‌هایی که از دیدگاه طب‌سنتی در بهار ایجاد و یا تشدید می‌شوند، در این فصل حجامت نماید‎.‎ تشخیص وجود و یا عدم وجود شرایط ممانعت کننده جهت انجام حجامت، به عهده طبیب آگاه و با تجربه می باشد.

توصیه می ‏شود حتما در فصل بهار با پزشک متخصص در طب‌سنتی‌ایران مشورت نمایید. تا در صورتی که جزو آن دسته از افراد هستید ‏که از حجامت متضرر می‌شوید به سراغ آن نروید و اگر از آن گروه هستید که از آن بهره می‌برید این فرصت را از دست ندهید‎.‎

حجامت در بهار؛ آری یا خیر؟

بر اساس دیدگاه طب‌ایرانی ما در زمستان با فسردگی و فشردگی مواد روبرو هستیم. اما در فصل بهار در بدن انسان غلیان مواد ‏اتفاق می‌افتد‎.‎ در بهار احتمال بروز بیماری‌هایی مانند آلرژی، جوش‌صورت و التهابات پوستی بیشتر است. بنابراین در این فصل نیاز به ‏پاکسازی بدن از مواد زائد بیشتر می‌شود.

‎ ‎احتمال نیاز به حجامت در افرادی که مزاج گرم و تر دارند، بیشتر است. افراد دیگر نیز نسبت به سایر اوقات ممکن است به ‏حجامت بیشتر نیاز داشته باشند، اما این موضوع به هیچ عنوان توصیه ‌عمومی نیست‎.‎
‎درحال‌حاضر از نظر وزارت بهداشت ارائه دهندگان خدمت در حوزه طب‌ایرانی کسانی هستند که یا مدرک تخصصی طب‌ایرانی دارند یا پزشکانی هستند که دوره مورد تایید وزارت بهداشت را گذرانده‌اند.

علاوه بر آن مردم می‌توانند به مراکز ‏دانشگاهی و سلامتکده‌‌ها مراجعه کنند تا پزشک متخصص آنها را ویزیت و شرایط حجامت به صورت کاملا بهداشتی برای آنها ‏فراهم شود‎.‎ فهرست مراکز مجاز دانشگاهی یا سلامتکده‌ها نیز در سایت انجمن علمی طب ایرانی ‎وجود دارد‎.‎
دکتر نفیسه حسینی یکتا، رییس انجمن علمي طب سنتي ايران

بزرگنمایی درباره حجامت مردم را به دردسر می اندازد‎.‎

شیوع افراطی حجامت در جامعه باعث شده‌است که در اذهان عمومی این باور غلط شکل بگیرد که این روش درمانی کاملا ‏بی‌خطر و همواره سودمند است. درحالی‌که این‌طور نیست و همان‌طور که می‌توان با دقت نظر از آن سود جست می‌تواند برای ‏برخی افراد مضر باشد‎.‎
در طب‌سنتی‌ایران به حجامت تاکید شده‌است ولی فقط به عنوان یکی از روش‌های درمانی. این کار در صورتی که با نظر ‏پزشک خبره، آگاه و مکان مورد تایید از نظر استانداردهای درمانی انجام شود، می‌تواند روشی کمک کننده در پیشگیری و درمان ‏بیماری‌ها باشد. ولی انجام بی رویه و عنان گسیخته آن که گاهی در جامعه می‌بینیم، می‌تواند بسیار مضر باشد‎.‎
اگرچه در فصل بهار به علت تغییراتی در بدن، احتمال نیاز به حجامت بیشتر است، ولی حتما برای انجام حجامت فصل بهار هم ‏با پزشک مشورت کنید. توصیه عام به حجامت در بهار برای همه صحیح نیست و لازم است پزشک پیش از حجامت فرد را ‏معاینه کند‎.‎

زمانی که حجامت خطرناک می شود

نیاز فرد به حجامت فقط باید توسط طبیب خبره و آگاه در حوزه طب‌سنتی انجام شود. اگر این نیاز صحیح تشخیص داده شود می‌تواند در ‏پیشگیری و درمان برخی بیماری‌ها کمک کند. ولی اگر بدون توجه به شرایط لازم انجام شود متضمن ضررهایی برای بیمار ‏خواهد بود‎.‎
در منابع طب‌سنتی‌ایرانی از حجامت در درمان بسیاری از بیماری‌ها نام برده‌شده است. ولی معمولا در اکثر این بیماری‌ها همراه با ‏دارو و دستورات‌غذایی و … است و تقریبا در هیچ‌کجا، به تنهایی نقش درمانی ندارد.‏
حجامت هم مانند سایر روش‌های درمانی طب‌ایرانی بایدها و نبایدهای خاص خود را دارد و همیشه برای همه مفید نخواهد‌بود. ‏به صورت کلی حجامت در سرزمین‌های خیلی گرم و خیلی‌سرد، فصول خیلی‌گرم و خیلی‌سرد و مزاج‌های خیلی‌سرد و افراد ‏بسیار چاق ممنوعیت دارد.

اقدام خودسرانه در پزشکی به صورت کلی ممنوع است. اگر خودسرانه و بدون نیاز انجام شود ممکن است مضر نیز باشد. در ‏حجامت نیز پزشک باید وضعیت گوارش فرد، تغذیه وی، سن، شغل، بیماری‌های همراه، عادت‌های فردی و … را مدنظر قرار ‏دهد و بعد حجامت را توصیه و یا منع کنند.‏
دکتر حوریه محمدی کناری، متخصص طب سنتی ایران

حجامت برای این افراد مضر است‎! ‎

تجویز بی‌رویه حجامت توسط افراد غیرمتخصص نگران کننده‌است. رشد قارچ گونه مراکز غیرمعتبر در این حیطه مشکلاتی ‏را به وجود آورده‌است‎.‎ سودجویان به دلیل عدم آگاهی، با حجامت بی‌موقع باعث افزایش خشکی بدن، ضعف و غلبه سردی شده و سلامت فرد را به خطر ‏می‌اندازند‎ .‎
حجامت برای برخی افراد از جمله سالمندان، زنان‌باردار و کودکان زیر دو سال خطرناک است و متاسفانه افراد غیرمتخصص به ‏مواردی از این قبیل و عدم انجام حجامت بی موقع توجهی نمی کنند‎.‎

دکتر امیر محمد جلادت (متخصص طب ايراني)‏

درباره حجامت و حزيران

حجامت، روشی کارآمد، ارزشمند و غیرقابل‌انکار در درمانگری به روش طب‌ایرانی است. اما ازسوی‌دیگر، نگاه دقیق، ‏پژوهشگرانه و عمیق به متون تخصصی طب‌ایرانی، به‌روشنی تأیید می‌کند که این مکتب حکمی، بر پایه نگاهداشت تندرستی از ‏راه توجه به اصول درست‌زیستن بنا شده‌اند‎.‎
چنین است که در میان شش اصل ضروری برای نگاهداشت تندرستی، بیشترین توجه به اصول درست‌خوردن و درست‌آشامیدن، ‏درست و به‌جا ورزش‌کردن و درست و به‌جا خوابیدن شده‌است‎.‎‏

درحالی‌که متأسفانه امروزه شاهدیم در کنار تبلیغات آنچنانی در ‏حجم انبوه، همه مردم را به حجامت در روزهایی از سال می‌خوانند‎.‎‏ بدون درنظرگرفتن شرایط جسمی، روحی و مزاجی آنها و ‏بیماری‌ها و ضعف و قوت‌های احتمالی، شرایط سنی و جنسی و اقلیمی و شغلی و… بیمار.‏
از دیگرسو برخی از مردم نیز خودسرانه به اماکن متفرقه مراجعه‌می‌کنند و درخواست حجامت بدون ویزیت پزشک دارند که در ‏مواردی نیز به‌راحتی پذیرفته‌می‌شود‎!‎ بر اساس آموزه‌های حکیمانه طب ایرانی، چون روز روشن است که عمل حجامت به‌صورت خودسرانه، نه تنها فوایدی ندارد ‏بلکه گاهی عوارض جبران‌ناپذیری در پی خواهدداشت‎.‎

دکتر ناصر رضايي پور(متخصص طب ايراني)‏

حجامت یا اهدای خون؟

در اهدای‌خون، خون از ورید گرفته شده اما در حجامت مجموع محتویات مویرگ‌های سرخرگی، سیاهرگی و لنفی و مایع ‏میان‌بافتی موجود در لایه‌های پوستی است که در اثر خراش و بادکش ایجاد شده خارج می‌شود‎.‎ حجامت اثر پاکسازی در موضع انجام حجامت و نواحی اطراف آن دارد که انتقال خون این اثر را ندارد‎.‎
حجامت با خروج مواد ایجادکننده درد و آزاد کردن مواد ضددرد درونی بدن(آندورفین) نقش اساسی در رفع درد داشته و پس از ‏اتمام حجامت بخشی از دردهای بدن از بین می‌رود‎.‎ کسانی‌که دارای پرخونی شدیدی هستند می‌توانند اهدای خون داشته و برای پاکسازی نیز حجامت انجام دهند‎.‎
بیشترین کاربرد حجامت برای بیماری‌های گرم و ناشی از غلبه خون در بدن بوده و بهتر است افراد دارای پرخونی که در معرض ‏بیماری‌هایی مانند سکته و فشارخون هستند، حجامت انجام دهند‎.‎

دکتر مامک هاشمی‌حبیب‌آبادی ( متخصص طب سنتی ایران)‏ ‎انجمن علمي طب‌سنتي‌ايران‎ ‎